antik DNA nedir?
Antik DNA (aDNA) binlerce, kimi zaman onbinlerce hatta yüzbinlerce yıllık canlı kalıntılarından özel yöntemlerle DNA özütleyerek bu organizmaların DNA sekansını okumaya ve aynı türün güncel örneklerine ya da başka antik organizmalara ait DNA sekanslarıyla karşılaştırmaya dayanan bir disiplindir. Arkeologlar, antropologlar ve dil uzmanlarıyla eşgüdüm içinde yürütülen bu çalışmalar tarihteki biyolojik akrabalık örüntüleri, göçler, salgın hastalıklar ve doğal seçilim süreçleri hakkında bilgi verir. Antik DNA’nın bilimsel temelleri ve başvurduğu yöntemler hakkında daha fazla bilgi için lütfen tıklayınız.
ekibimiz ve işbirliklerimiz
Türkiye’de antik DNA alanında çalışmalar yürüten ilk araştırma laboratuvarı 2012 yılında ODTÜ Biyoloji Bölümü’nde İnci Togan tarafından ve TÜBİTAK desteğiyle kuruldu. Karşılaştırmalı ve Evrimsel Biyoloji Laboratuvarı (Compevo) bünyesinde faaliyet gösteren ODTÜ aDNA ekibi olarak, 2019 yılından bu yana çalışmalarımızı Hacettepe Üniversitesi Antropoloji Bölümü bünyesinde kurulan HÜ Moleküler Antropoloji Laboratuvarı (Human_G laboratuvarı) ile birlikte yürütmekteyiz. Ekibimiz, 2022 yılından beri Mersin Üniversitesi ile de işbirliği içinde. Aşağıdaki bağlantılardan ekiplerimiz ve araştırma projelerimiz hakkında detaylı bilgi alabilir ve işbirliği olanakları için iletişim kurabilirsiniz.
2015’ten beri Stockholm Üniversitesi’yle, 2021 yılı başından bu yana NEOMATRIX projesi kapsamındaki diğer ortaklarımız olan Fransa Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi (CNRS) ve Yunanistan Araştırma ve Teknoloji Kurumu (FORTH) ile antik DNA alanında bilimsel ve eğitsel işbirliği yürütmekteyiz. İşbirliği yaptığımız kişi ve kurumlar ile kazı alanlarının tamamı için lütfen tıklayınız.
teknik altyapımız
DNA saflaştırma ve dizileme hazırlık işlemleri, ODTÜ MODSIMMER binasında yer alan PZR-Öncesi Temiz Oda’da yürütülmektedir. PZR-sonrası kontroller ve ön analizler ise Biyolojik Bilimler Binası’ndaki tam teçhizatlı laboratuvarda gerçekleştirilmektedir. ODTÜ Merkez Laboratuvarı imkanlarına da erişimimiz vardır. DNA dizileme işlemlerinin sonuçlarının saklanması ve analizi içinse adanmış yüksek performanslı sunucumuz ODTÜ Biyolojik Bilimler binasında yer almaktadır.
araştırma konularımız
Antik insan kalıntılarından büyük ölçekli genom verisi üretip, bu verileri popülasyon genetiği, hesaplamalı biyoloji ve istatistiksel yöntemlerle inceleyerek şu başlıkları aydınlatmayı hedefliyoruz:
- Anadolu ve yakın bölgelerde Neolitik Dönem ve takip eden arkeolojik dönemlerde insan hareketlerinin tarihi
- Bir kazı yerinde tabakalar arasında kültürel değişimler ile genetik değişimler arasındaki ilişkiler
- Belli bir lokasyonda gömülü bireyler arasında biyolojik akrabalık ilişkileri, popülasyon yapısı ve kültürler
- Yakın Doğu’da evcil hayvanların tarihi ve evcilleştirme süreçleri
- Bronz Çağı’nda bölgesel hareketler ve popülasyon yapısı
- Yakın Doğu’nun geçmiş ve bugünkü popülasyonlarında Neandertal karışımı
Araştırmalarımızı ileri düzey moleküler genetik ve populasyon genetiği yaklaşımları kullanarak sürdürüyoruz. Bu alanda, dünyada ulaşılan düzeye ülkemizi de taşımayı ve antik DNA’ya dayalı araştırmaların Türkiye’de de yaygınlaşmasını ve gelişmesini sağlamayı hedefliyoruz. Türkiye’deki kazılardan çıkarılan örneklerin yurtdışındaki laboratuvarlarda değil, olabildiğince yerli kaynaklarla ve yerli uzmanlarca incelenmesini, bu çalışmaların yerli ve bölgesel altyapıyı geliştirecek şekilde yürütülmesini arzu ediyoruz.